چهارشنبه(22 آبان) پژوهشکده کردستان‌شناسی دانشگاه کردستان با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان، روند و نتایج طرح توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی در استان کردستان را با حضور صاحبنظران این حوزه مورد بررسی قرار داد.
ابتدا معاون پژوهش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان به بیان کلی طرح پرداخت و اظهار کرد: با توجه به اینکه بحث توسعه روستایی از سال 1316 در کشور ما مهجور بوده و نظام برنامه‌ریزی کشور شهرگرا بوده، طرح توسعه اشتغال روستایی بر اساس ماده 27 قانون برنامه ششم توسعه تکلیف شد و این طرح تلاشی در جهت فاصله گرفتن دولت از تمرکزگرایی بر شهرها بوده است.
اکبر محمدی افزود: با توجه به اینکه درآمد سرانه استان کردستان از متوسط کشوری کمتر است و دچار فقر مزمن در حوزه تولید و بیکاری هستیم، بر این اساس دولت برای ظرفیت سازی ماده 27 را مصوب کرد که هدف کلی آن، ظرفیت‌سازی و توانمندسازی اقتصادی در حوزه اشتغال و تولید ثروت و افزایش درآمد است. وی عنوان کرد: تلاش کردیم این ظرفیت سازی را در استان افزایش دهیم و گرچه اقدامات انجام شده تا کنون رضایت بخش نیست اما دستاوردهای قابل توجهی برای استان در بر داشته است.
به گفته محمدی سال گذشته هیچ یک از گروه‌های تعیین شده برای انجام این کار به اهداف تعیین شده نزدیک نشدند.
کیومرث ایراندوست عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه کردستان نیز از مشکلات پیش آمده در اجرای این طرح سخن گفت و یادآور شد: شرح خدمات اولیه‌ای که برای طرح در نظر گرفته شده بود، با دو مسئله جدی در نظر نگرفتن اشتغال به عنوان بخشی از طرح توسعه در مناطق روستایی و نگرش فضایی روبرو شد که منجر به ناکارآمدی طرح شده بود. به گفته ایراندوست نحوه مواجهه برخی استان‌ها با این طرح کلی‌تر بود و روستاها را به صورت دهستانی مطالعه کردند اما در کردستان با هدف ظرفیت سازی چند تیم تشکیل داده شد و افراد زیادی درگیر این کار شدند که این اقدام معایب و محاسنی در بر داشت. وی خواستار استفاده از این تجربیات برای ادامه کار و پوشش دادن نقاط ضعف شد و ادامه داد: برای انجام ادامه کار و دستیابی به اهداف به یک الگوی تلفیقی برای داشتن دید فضایی به این طرح نیاز داریم.
ایراندوست در خصوص اهداف اولیه طرح توضیحاتی ارائه داد و یادآور شد: با توجه به افزایش مهاجرت روستاییان و تخلیه روستاها، اشتغال راه اصلی نگاهداشت جمعیت و تثبیت روستاهاست که این طرح به این منظور مصوب شده است اما از دید نظری هنوز دارای اشکالاتی است که باید رفع شود. وی اعلام کرد: بسیاری از روستاییان افزایش درآمد را فرصتی برای مهاجرت می‌دانند و برای پرداختن به این موضوع باید بر ایجاد اشتغال‌هایی خاص متمرکز شویم که ماندن در مکان را توجیه کند.
در ادامه مدیرگروه مطالعات و توسعه پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان به نقص‌های موجود در شرح خدمات این طرح اشاره و اظهار کرد: در شرح خدمات اشاره‌ای به نوع انجام کار نشده و در نوع روش‌های مورد استفاده تشتت دیده می‌شود که در برخی موارد با ماهیت کار و نظام برنامه ریزی مغایرت دارد. حسین دانش‌مهر افزود: انتظار می‌رفت یک پیوست روش شناسی همراه این طرح باشد که متاسفانه نبوده و برای مرحله دوم باید کارگاه روش شناسی و تکنیک‌های گردآوری اطلاعات در میدان مطالعه برای کسانی که درگیر انجام کار هستند، برگزار شود. وی از انجام این طرح در روستاهای بالای 20 خانوار انتقاد کرد و گفت: این پیش فرض صحیح نیست که روستاهای بالای 20 خانوار ظرفیت انجام این طرح را دارند بلکه باید نگران این مسئله باشیم که روستاهای کمتر از 20 خانوار در سرشماری آینده از بین خواهند رفت که در جامعه شناسی از آن به مرگ یک پدیده به اسم روستا یاد می‌شود. دانش‌مهر ادامه داد: این ایده که هر سکونتگاه و هر نقطه روستایی حاوی این ظرفیت است، اشتباه بوده و سکونتگاه هایی وجود دارند که بنا به الزاماتی نظیر منابع آبی، کنار جاده بودن و ... ایجاد شده‌اند و با در نظر گرفتن این موارد، این ایده که روستایی قابلیت و ظرفیت این مختصات را ندارد، قابل دفاع است.
مدیرگروه مطالعات و توسعه پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان معتقد است پس از احصای برنامه‌های عملیاتی، وظیفه سازمان مدیریت و دستگاه‌های اجرایی است که کار پژوهش را ارج نهاده و روستاهای استخراج شده را اولویت بندی کنند و به نتایج مطالعات اطمینان بخشی دهند تا گرفتار همان نقد مطالعات پیشین نشوند. وی در ادامه خصلت میان رشته‌ای را عمده ترین نقطه قوت این طرح برشمرد و خاطرنشان کرد: این طرح توسعه را به معنای واقعی مورد توجه قرار داده و معرفت نظری و روشی در این نوع مطالعات تقویت می شود. دانش‌مهر با اشاره به اینکه این طرح تسهیلگران واقعی را در روستاها تربیت می کند، تصریح کرد: خلایی که در نظام برنامه‌ریزی و آکادمیک داشته‌ایم، این است که متولیان توسعه روستایی و توسعه محلی کسانی نبوده‌اند که در این باب مطالعه کرده و شناخت دارند اما خوشبختانه اکنون می‌توانیم ادعا کنیم که در مراحل بعدی کارهای توسعه‌ای متخصصین توسعه روستایی داریم. وی یادآور شد: امروزه هر نوع توسعه‌ای در قاموس سیاسی و اجتماعی و فرهنگی در گرو توسعه اقتصادی است و بعد از پنج دهه تجربه توسعه به این نتیجه رسیدیم که بدون اقتصاد و انباشت سرمایه و شغل و درآمد نمی‌توان سکونت گاه‌های اجتماعی را ماندگار کرد.
به گفته وی توسعه اقتصادی امروز کردستان و مناطق حاشیه‌ای محصول سیاست‌های توسعه‌ای است و از زمان اصلاحات ارضی تا کنون سیاست‌هایی در مناطق روستایی وجود داشته که روستاها را به وضع کنونی دچار کرده و امروز دغدغه توجه به مناطق حاشیه‌ای و پیرامونی را در سطح کلان ایجاد کرده است.
در ادامه علی فقه مجیدی، عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه کردستان نیز اظهار کرد: چنانچه در طرحی، استراتژی‌های سطح کلان با استراتژی‌های سطح خرد همخوان نباشند، نتیجه لازم به دست نخواهد آمد. به گفته وی نتیجه‌ای که تنها از طریق مشاهدات و پرسشنامه از روستاییان منتج شده، نمی‌تواند جوابگوی مسئله باشد و نقش محوری استراتژی‌های کلان و ورود محقق به تعیین استراتژی ها ضروری است.
فقه مجیدی عنوان کرد: من معتقد به توسعه درونزا هستم و استراتژی‌های تعیین شده باید همخوان با سطوح خرد یک منطقه یا یک روستا باشد.
وی در پایان با تاکید بر اینکه محدود بودن به روش شناسی‌های سفت و سخت علمی قابل اعتماد نخواهد بود، یادآور شد: برای اجرای این طرح در کردستان، باید استان ناحیه‌بندی شود و چند منطقه بررسی و تعدادی استراتژی کلان محوریت داشته باشد.
