چکیده:

جامعه‌ی ایرانی از دیرباز بر پایه‌ی همکاری و تعاون بنیان گذاری شده است. مطالعـات تـاریخی نشـان مـیدهـد، ایرانیان نخستین ملتی بودند که به نظام تعاونی توجه کرده‌اند. تعاونی سنتی، کـه بـه منظـور اشـتراک مسـاعی گروهی از مردم در یک جامعه و به منظور کاهش مشکلات زندگی و به تبع عرف و رسم جاری به وجود آمـد کـه آمیخته با خلقیات مردم بوده و مردم هنوز با این نوع تعاونی سنتی دَمسازند. خصیصه‌ی اصلی ایـن نـوع تعـاونی تشکل در عین بیشکلی است. همکاری‌های سنتی دارای خصوصیتی است که آن را از همکـاری‌هـای غیرسـنتی (رسمی) متمایز میسازد. این نوع همکاری در کلیه‌ی ابعاد جامعه، ارتباط متقابل داشته و بر آنها مقـررات غیـر مکتوب حاکم است (انصاری، 1377). تعاونیهای نوین ایران در سال  1304پس از تصـویب قـانون تعـاونی، کـه اقتباسی از قانون سایر کشورها بود، جنبه قانونی به خود گرفت. با وجود کمکها و حمایـتهـای دولتـی بخـش تعاون کشور آن چنان که شایسته آن بود، نتوانسته است نقش اساسی در توسعه کشور ایفا نماید و سـهم آن در برنامههای توسعه از  3درصد تجاوز نکرده است (امینی و دیگران، 1315). نقش تعاونیها همواره در کاهش فقـر روستایی مورد بحث بوده است. اما روند کلی این است که تعاونیها به گروههای فقیرتر منافع کمتری میرسانند. نقد دیگر اینکه در جهان سوم بیشتر تعاونیها واقعاً تعاونی نیستند، بلکه شبه تعاونیهـایی هسـتند کـه توسـط مؤسسات دولتی از بالا تحمیل میشوند و تلاش برای خوداتکایی کردن تعاونیها که با حمایت قوی دولت ایجـاد شدهاند، در کل موفق نبوده است (کرمی و دیگران، 1314).  بررسی مشکلات مربوط به تعاونیهـای روسـتایی از دو جهت اهمیت دارد: نخست آنکه طبق قانون جمهوری اسلامی ایران، ذیل اصل  44 به تعاون به عنوان یکی از پایه‌های اساسی اقتصاد کشور توجه ویژه نموده، به خصوص در سالهای اخیر تلاشهای زیادی صورت گرفته تـا لزوم توسعه این بخش و نقش محوری آن در استقرار عدالت اجتماعی به موازات رشد اقتصادی مورد توجـه قـرار گیرد. دوم آنکه تعاونی‌هایی همانند تعاونی‌های تولید روستایی، که مورد بحث ما در این پـژوهش مـی‌باشـد، از جمله کارآمدترین بخش تولید نظام کشاورزی است که تعداد قابل توجهی از بهره‌برداران در نقاط مختلف کشـور درگیر مسایل آن هستند. بنابراین، این تعاونیها در صورتی تبدیل به ابزاری مؤثر در توسعه روستایی میشود که با همکاری و مشارکت روستاییان انجام گیرد و تعاون را به عنوان بخش ضروری از سیاستهای توسعه روستایی و مرتبط با برنامه‌ریزی ملی در نظر بگیریم. هدف این تحقیق آسیب‌شناسی تعاونیهای تولید روستایی در استان کردستان و شناسایی موانع آنها می‌باشد، تا با ارائه راه حل‌های مناسب بتوان به نقش آنهـا در توسـعه جوامـع محلی ذینفع امیدوار بود.