درپی عقد تفاهم نامه همکاری، در تاریخ 9 خرداد 1400 به میزبانی پژوهشکده کردستان‌شناسی دانشگاه کردستان، اولین جلسه هم‌اندیشی پژوهشکده کردستان‌شناسی و مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور با حضور ریاست، معاونین؛ مدیران گروه‌های پژوهشی و کارشناسان پژوهشکده کردستان‌شناسی و ریاست، معاونین و اعضاء هیئت علمی مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، در سامانه LMS دانشگاه برگزار شد.
در ابتدای جلسه دکتر امید قادرزاده رئیس پژوهشکده کردستان‌شناسی، ضمن خیرمقدم به حاضرین در جلسه بابت انعقاد قرارداد مابین دو طرف ابراز خوشحالی کرد و گفت: هدف از این جلسه معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های هر دو مؤسسه و زمینه‌سازی همکاری بیشتر بین دو طرف است که امیدواریم به تفاهم‌نامه شکل عملیاتی بخشیم و کارهای ارزشمندی در این راستا انجام گیرد.
در ادامه دکتر رسول صادقی، رئیس موسسه مطالعات و مدیرت جامع و تخصصی جمعیت کشور، ضمن ابراز خوشحالی از همکاری علمی پژوهشکده کردستان‌شناسی به معرفی مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور پرداخت و گفت: مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، یکی از مؤسسات پژوهشی وزارت علوم است که در سال 1377 با عنوان مرکز مطالعات پژوهشی جمعیتی آسیا و اقیانوسیه با همکاری وزارت علوم و یونسکو تشکیل شده بود. این مؤسسه در سال 1400 به مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور تغییر نام پیدا کرد و اکنون دارای دو پژوهشکده به نام-های پویایی جمعیت و جمعیت و توسعه است؛ مؤسسه دارای شش گروه پژوهشی با عناوین: مطالعات خانواده، جمعیت و سلامت، جمعیت، اقتصاد و سرمایه انسانی، جمعیت، اقلیم و محیط زیست، مدلسازی جمعیت و روش‌های آماری، مهاجرت داخلی و شهرنشینی، و دو گروه پژوهشی در حال تأسیس با عنوان: سالخوردگی جمعیت و مناسبات بین نسلی؛ و مهاجرت بین‌المللی و پناهندگی است.
دکتر صادقی در ادامه به معرفی مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور پرداخت و گفت: در مؤسسه به طور کلی 37 نفر نیروی انسانی داریم که از این تعداد 15 نفر از آنها جزء هیئت علمی مؤسسه، 15 نفر جزء کارکنان اداری و پشتیبانی و 7 نفر دیگر از کارشناسان پژوهشی مؤسسه هستند؛ علاوه‌بر این، ما دارای یک شبکه همکار پژوهشی هستیم که بخشی از آنها از اساتید دانشگاه هستند و بخش دیگر هم دانشجویان دکترا و جمعیت‌شناسان جوانی هستند که در سال‌های اخیر با ما همکاری کرده‌اند.
صادقی در رابطه با مأموریت مؤسسه گفت: مأموریت اصلی مؤسسه اجرای پژوهش‌های راهبردی و کاربردی در حوزه جمعیت است و در کنار این موضوع، انتقال دانش جمیعت به جامعه و سیاست‌گذاران در قالب مشاوره‌های تخصصی و سیاستی و مشارکتی که در تدوین و پایش برنامه‌های جمعیتی نقش داشته باشد، انجام می‌گیرد.
دکتر صادقی در ادامه، به معرفی حوزه‌های پژوهشی مؤسسه پرداخت و گفت: هشت حوزه پژوهشی مستقر در مؤسسه با نام گروه‌های مؤسسه انطباق دارد و از کارهایی که پژوهشکده انجام می‌دهد می‌توان به طرح‌های پژوهشی برون سازمانی و درون سازمانی اشاره کرد که در سال 99 حدود 16 طرح پژوهشی برون سازمانی از طریق قرارداد و بخشی از آن هم از طریق تفاهم‌نامه‌هایی انجام گرفته است که با مراکز مختلف داشته‌ایم. همچنین، در سال 99 دارای 53 مقاله بوده‌ایم و شرکت در کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی از دیگر موضوعاتی است که اعضای هیئت علمی ما حضور پیدا می‌کنند.
صادقی افزود: برگزاری نشست‌های تخصصی از دیگر اقداماتی است که برخی از آنها با همکاری مراکزی انجام گرفته یا می‌گیرد که با آنها تفاهم‌نامه و همکاری مشترک داریم. وی گفت: بیشتر این نشست‌ها در این مدت به صورت مجازی بوده است و این هم می تواند مزیتی باشد برای پژوهشکده که بتوانیم یک سری نشست برگزار کنیم. همچنین خاطر نشان کرد: برگزاری کارگاه‌هایی در ارتباط با روش‌های تحقیق کیفی و کمی و آینده‌پژوهی در حوزه مسائل اجتماعی از جمله کارهای دیگری است که مؤسسه انجام داده است.
صادقی در مورد فعالیت‌های دیگر مؤسسه اشاره‌ای به انتشارات آن کرد و گفت: انتشارات مؤسسه دارای مجوز نشر است و مرجعی رسمی برای چاپ کتاب تخصصی در حوزه جمعیت به شمار می‌رود به‌طوری‌که در سال‌های اخیر کتاب‌های متعددی در حوزه‌های مختلف جمعیت مانند سالخوردگی جمعیت، اقتصاد بین نسلی، جمعیت‌شناسی انسان‌شناختی، سیاست‌های جمعیتی، جمعیت‌شناسی رفتار مصرفی و مصرف‌کننده، جمعیت‌شناسی سیاسی و ... چاپ و منتشر شده است. لازم به ذکر است که مؤسسه دارای یک فصلنامه تخصصی در حوزه جمعیت با امتیاز علمی- پژوهشی است و تا الان هم یازده شماره از این مجله منتشر شده است.
دکتر صادقی با اشاره به کتابخانه تخصصی مؤسسه گفتند: کتابخانه تخصصی مؤسسه، بزرگترین کتابخانه تخصصی موجود در حوزه جمعیت است که دارای حدود 1200 جلد کتاب لاتین و 6000 هزار جلد کتاب فارسی در حوزه‌های مختلف جمعیت است و روزانه دانشجویان و علاقمندان از این کتابخانه استفاده می‌کنند.
دکتر صادقی در پایان سخنان خود با اشاره به چالش‌های پیش‌روی استان کردستان و به طور کلی استان‌های کردنشین در حوزه جمعیت گفت: به طور کلی یکی از چالش‌های پیش‌روی استان‌های کردنشین و در میان این‌ها استان کردستان، مسائل و چالش‌های مرتبط با خانواده و مهاجرت است که به دلیل جریان مهاجرفرستی که در این مناطق اتفاق می‌افتد، مدیریت مهاجرات را به بحث مهمی تبدیل کرده است و می توان به آن پرداخت.
ادامه جلسه همراه بود با سخنان دکتر امید قادرزاده ریاست پژوهشکده کردستان‌شناسی دانشگاه کردستان و گفت: بسیار خرسندیم که باب مسائل حوزه جمعیت و جمعیت‌شناسی در دانشگاه کردستان باز شده است و امیدواریم که روزی به جایگاهی برسیم که گرایش ارشد رشته جمعیت‌شناسی را در دانشگاه کردستان داشته باشیم.
دکتر قادرزاده در ادامه سخنان خود به معرفی پژوهشکده کردستان‌شناسی دانشگاه کردستان پرداخت و گفت: پژوهشکده کردستان‌شناسی 21 سال قبل در دانشگاه کردستان تأسیس شده و با گروه زبان‌شناسی و ادبیات کردی کارهایش را آغاز کرد. سال 1395 دو گروه پژوهشی تاریخ و فرهنگ کردستان و مطالعات راهبردی پایدار کردستان را ایجاد کردیم و توانستیم آن را از مرکز به پژوهشکده ارتقاء دهیم؛ که در اردیبهشت سال جاری در کمیسیون دائمی هیئت امنای دانشگاه با تبدیل موافقت اصولی این دو گروه به موافقت قطعی موافقت بعمل آمد و انشاءالله در هیئت امنای دانشگاه هم آن را به تأییدیه کامل برسانیم؛ همچنین در دی ماه سال 1398 هم گروه پژوهشی مطالعات محیطی دریاچه زریبار هم در این پژوهشکده ایجاد شده است.
دکتر قادرزاده افزود: به دنبال این هستیم که در پژوهشکده کردستان‌شناسی، پژوهش‌هایی را در حوزه-های راهبردی، اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی در مناطق کردنشین توسعه دهیم. ما در عنوان پژوهشکده تلاش کردیم با تأکید بر دانش‌های بومی-محلی الگوهای بومی توسعه را احیا کنیم و در توسعه استان کردستان سهیم باشیم. در همین راستا 12 تفاهم‌نامه همکاری را با نهاد‌ها و ارگان‌های ذیربط منعقد کرده-ایم و در قالب طرح کلان توسعه روستایی و اشتغالزایی برای 336 روستا در استان کردستان سند توسعه تدوین شده است.
دکتر قادرزاده در رابطه با چاپ کتاب و منابع مرتبط با حوزه کردستان‌شناسی گفت: تا به حال 50 عنوان کتاب در پژوهشکده چاپ شده است و دارای دوفصلنامه علمی مصوب بنام "پژوهشنامه ادبیات کردی" هستیم و در راه‌اندازی رشته زبان و ادبیات کردی تأثیرگذار بوده‌ایم و خوشبختانه این پژوهشکده مرجعیت اجتماعی خوبی را به دست آورده است.
دکتر قادرزاده با اشاره‌ای به طرح‌ها و تفاهم‌نامه‌های صورت گرفته در پژوهشکده کردستان‌شناسی گفت: در این پژوهشکده تا به حال 21 طرح درون سازمانی را داشته‌ایم و 21 طرح برون سازمانی را اجرا کرده‌ایم که چند طرح از آن جاری است و 12 تفاهم‌نامه منعقد کرده‌ایم.
دکتر قادرزاده در مورد به تصویب رسیدن چارت پژوهشکده در کمیسیون دائمی افزود: خوشبختانه اخیراً چارت پژوهشکده در کمیسیون دائمی به تصویب رسیده است و چنین امکانی فراهم شده است که بتوانیم برای هر گروه پژوهشی 5 هیئت علمی جذب کنیم؛ با این وجود هم نزدیک به 50 نفر از اعضای هیئت علمی گروه‌های مختلف دانشگاه با پژوهشکده همکاری دارند.
دکتر قادرزاده در رابطه با برگزاری کنفرانس و همایش‌های بین المللی پژوهشکده گفت: تا الان بیش از 28 نشست تخصصی، 10 کنفرانس ملی و بین‌المللی برگزار و 7 بزرگداشت را برگزار کرده‌ایم و 42 عنوان کتاب برای نویسندگان خارج از دانشگاه چاپ کرده‌ایم که در واقع نشان می‌دهد پژوهشکده از موقعیت و جایگاه اجتماعی خاصی برخوردار است و در تلاش هستیم که در توسعه استان کردستان نقش مثبت و خطیری را ایفا کنیم.
دکتر قادرزاده همچنان افزود: ما در کتابخانه تخصصی پژوهشکده دارای 15 هزار عنوان کتاب چاپی، 14 هزار عنوان منابع الکترونیکی، 400 عنوان نشریات و مرجع هستیم.
قادرزاده با اشاره به ارتباط پژوهشکده کردستان‌شناسی با اقلیم کردستان عراق گفت: این ارتباط یکی از ظرفیت‌های مهمی است که پژوهشکده کردستان‌شناسی از آن بهره می‌برد زیرا اقلیم کردستان هم جای بکری برای مطالعات فرهنگی، اجتماعی و توسعه‌ای و فرصتی است که می‌توانیم به خوبی از آن ظرفیت استفاده کنیم و خوشبختانه به مرجعی برای استان‌های همجوار بدل شده‌ایم. لذا علاقمند هستیم از ظرفیت‌های مؤسسه بهره ببریم و در طرح‌های پژوهشی که در گستره مناطق کردنشین می‌توان تعریف کرد، اقدام کنیم و منابعی را جذب کنیم.
قادرزاده در پایان سخنان خود در رابطه با برنامه‌های پیش‌رو با مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور گفت: تلاش خواهیم کرد که در سال 1401 کتاب مرتبطی را با گروه‌های پژوهشی و در گستره مناطق کردنشین به چاپ برسانیم و برای برگزاری کارگاه و همایش مشترک با مؤسسه دارای آمادگی کامل هستیم.
دکتر فاتح حبیبی معاون پژوهشکده کردستان‌شناسی ضمن ابراز خوشحالی بابت ایجاد چنین فرصتی گفت: امیدواریم که در قالب این برنامه مشترک در ابعاد مختلف جمعیتی کارهای ارزنده‌ای انجام دهیم و با توجه به پتانسیل‌هایی که پژوهشکده کردستان‌شناسی و مؤسسه دارند، کارهای مفید و ارزنده‌ای را به انجام رسانیم.
دکتر سعید خانی عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه و عضو گروه پژوهشی مطالعات راهبردی و توسعه پایدار پژوهشکده، از دیگر حاضران در جلسه بود که در رابطه با ویژگی‌های کلی جمعیت استان کردستان به بحث پرداخت و گفت: در استان کردستان حرکات ذاتی یا طبیعی جمعیت را به شکل روند معمولی آن شاهد هستیم و نرخ رشد مطلق سالیانه جمعیت استان کردستان در فاصله پنج ساله دو سرشماری اخیر، 42/1 درصد بوده است که از رقم 25/1 درصد کشور بالاتر بوده و نرخ رشد طبیعی جمعیت در استان و شهرستان‌های آن مثبت است، اما مسئله مهم و جدی که در این زمینه وجود دارد، توزیع نامناسب جمعیت است. به عنوان مثال، مهاجرفرستی برخی از شهرستان‌ها همچون بیجار و سروآباد به وضعیت نامتناسب جمعیت بیشتر دامن زده است و انتظار داریم در این تفاهم‌نامه مسائلی این‌چنینی بسیار مورد توجه قرار گیرند.
دکتر خانی در ادامه سخنان خود در مورد مصادیق توزیع نامتناسب و نابرابر جمعیت گفت: سقز، مریوان و سنندج روی‌هم‌رفته 58 درصد از کل جمعیت استان را به خود اختصاص داده‌اند؛ این در حالی است که شهرستان بیجار به عنوان پهناورترین شهرستان استان تنها 5/5 درصد از جمعیت کردستان را به خود اختصاص داده است و بیشترین آبادی‌های خالی از سکنه مربوط به این شهرستان است. همچنین، شهرستان‌های بیجار و سروآباد از سال 1375 به این سو کاهش رشد جمعیت را تجربه کرده و مهاجرفرستی آنها، رشد طبیعی مثبت جمعیت را خنثی کرده و اکنون دارای رشد منفی هستند. از طرف دیگر، شهرستان‌های بانه و مریوان با توجه به موقعیت و پتانسیل و ظرفیت‌های مهاجرپذیری که دارند، به قطب‌های مهاجرپذیری تبدیل شده و این امر ممکن است در آینده پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فراوانی را به دنبال داشته باشد.
دکتر خانی در رابطه با نسبت شهرنشینی در استان کردستان گفت: نسبت شهرنشینی در استان کردستان 71 درصد است و سنندج، سقز و مریوان بالاترین نسبت شهرنشینی را دارند. بی‌مناسبت نیست بگوییم این شهرستان‌ها بالاترین درصد حاشیه‌نشینی را هم دارند و خود این مسأله می‌تواند زمینه طرح‌های پژوهشی مشترک و کارهای علمی را برای پژوهشکده و مؤسسه به ارمغان بیاورد.
دکتر خانی در رابطه با سواد و تحصیلات دانشگاهی گفت: ما در استان شاهد رشد سواد و تحصیلات دانشگاهی بوده‌ایم، اما طبق مطالعه‌ای که در این مورد انجام داده‌ایم، یکی از خلاء‌های مهم تبدیل این منابع انسانی به سرمایه انسانی است. در این زمینه، شکاف سنی- جنسیتی هم وجود دارد به‌طوری‌که جوانان و زنان علی‌رغم برخورداری از سطوح بالای تحصیلی نقش و مشارکتی در اقتصاد استان ندارند و این از دلایلی است که می‌تواند پیامدهای فراوانی همچون فقر و مهاجرت را برای جوانان به همراه داشته باشد.
دکتر خانی در پایان سخنان خود گفت: نرخ بیکاری در استان کردستان طبق سرشماری سال 1395، حدود 5/16 درصد بوده است و پس از کرمانشاه و چهارمحال و بختیاری در رده سوم کشوری قرار داشته و از نظر بیکاری جوانان و زنان هم در جایگاه دوم کشوری بوده است. وضعیت در بین شهرستان‌ها هم متفاوت است و به عنوان نمونه، نسبت بیکاری نیروی کار در مرکز استان و شهرستان مرزی مریوان بسیار بیشتر است. بنابراین لازم است که در این تفاهم‌نامه به این مسائل اهتمام بیشتری شود و مسیر همکاری‌ها به آسیب‌شناسی این مسائل و بهره‌برداری از ظرفیت‌های استان سوق داده شود.
در پایان جلسه، هر یک از آقایان دکتر عادل عبداللهی، دکتر حسین دانش‌مهر، دکتر فاطمه مدیری، دکتر پرویز کفچه و دکتر رستمعلی‌زاده بر ضرورت اتخاذ رویکرد بین رشته‌ای و انجام کارهای تیمی برای ایجاد تحولاتی در جامعه و رسیدن به جامعه پایدار و نهادینه شدن توسعه پایدار در استان، استفاده از ظرفیت‌های انسانی و علمی اعضای هر دو مرکز، تعریف پروژه‌های مرتبط و ارتباط با اقلیم کردستان عراق تأکید کردند. برگزاری نشست تخصصی در خرداد ماه سال جاری با عنوان توسعه مناطق مرزی، تنظیم طرح پژوهشی مشترک و تألیف کتاب در حوزه مطالعات جمعیتی استان کردستان از برنامه‌هایی است که پژوهشکده کردستان‌شناسی و مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور در آینده نزدیک آن را عملی خواهند کرد.
